0
türk illerinde türk oku ötmeyen, türk kolu yetmeyen, türk'e boyun eğmeyen bir yer yoktu. bu durum yabancı kavimleri kıskandırıyordu. yabancı kavimler birleştiler, türkler'in üzerine yürüdüler. bunun üzerine türkler çadırlarını, sürülerini bir araya topladılar; çevresine hendek kazıp beklediler. düşman gelince vuruşma da başladı. on gün savaştılar. sonuçta türkler üstün geldi.
bu yenilgileri üzerine düşman kavimlerin hanları, beğleri av yerinde toplanıp konuştular. dediler ki:
"türkler'e hile yapmazsak halimiz yaman olur !"
tan ağaranda, baskına uğramış gibi, ağırlıklarını bırakıp kaçtılar. türkler,
bunların gücü tükendi, kaçıyorlar deyip artlarına düştüler. düşman, türkler'i görünce birden döndü. vuruşma başladı. türkler yenildi. düşman, türkler'i öldüre öldüre çadırlarına geldi. çadırlarını, mallarını öyle bir yağmaladılar ki tek kara kıl çadır bile kalmadı. büyüklerin hepsini kılıçtan geçirdiler, küçükleri tutsak ettiler.
o çağda türkler'in başında i̇l kagan vardı. i̇l kagan'ın da birçok oğlu vardı. ancak, bu savaşta biri dışında tüm çocukları öldü. kayı (kayan) adlı bu oğlunu o yıl evlendirmişti. i̇l kagan'ın bir de tokuz oguz (dokuz oğuz) adlı bir yeğeni vardı; o da sağ kalmıştı. kayı ile tokuz oguz tutsak olmuşlardı. on gün sonra ikisi de karılarını aldılar, atlarına atlayarak kaçtılar. türk yurduna döndüler. burada düşmandan kaçıp gelen develer, atlar, öküzler, koyunlar buldular. oturup düşündüler: "dörtbir yan düşman dolu. dağların içinde kişi yolu düşmez bir yer izleyip yurt tutalım, oturalım." sürülerini alıp dağa doğru göç ettiler.
geldikleri yoldan başka yolu olmayan bir yere vardılar. bu tek yol da öylesine sarp bir yoldu ki deve olsun, at olsun güçlükle yürürdü; ayağını yanlış yere bassa, yuvarlanıp paramparça olurdu.
türkler'in vardıkları ülkede akarsular, kaynaklar, türlü bitkiler, yemişler, avlar vardı. böyle bir yeri görünce, ulu tanrı'ya şükrettiler. kışın hayvanlarının etini yediler, yazın sütünü içtiler. derisini giydiler.
zaman geçti, çağlar aktı; kayı ile tokuz oguz'un birçok çocukları oldu. kayı'nın çok çocuğu oldu, tokuz oguz'un daha az oldu. kayı'dan olma çocuklara kayat dediler. tokuz'dan olma çocukların bir bölümüne tokuzlar dediler, bir bölümüne de türülken. yıllar yılı bu iki yiğidin çocukları burada kaldılar; çoğaldılar, çoğaldılar, çoğaldılar. aradan dört yüz yıl geçti.
dört yüz yıl sonra kendileri ve süreleri o denli çoğaldı ki sığamaz oldular. çare bulmak için kurultay topladılar. dediler ki:
"atalarımızdan işittik; dışında geniş ülkeler, güzel yurtlar varmış. bizim yurdumuz da eskiden o yerlerde imiş. dağların arasını araştırıp yol bulalım. göçüp çıkalım. dışında kim bize dost olursa biz de onunla dost olalım, kim bize düşman olursa biz de onunla düşman olalım."
türkler, kurultayın bu kararı üzerine, 'dan çıkmak için yol aradılar; bulamadılar. o zaman bir demirci dedi ki:
"bu dağda bir demir madeni var. yalın kat demire benzer. demirini eritsek, belki dağ bize geçit verir."
gidip demir madenini gördüler. dağın geniş yerine bir kat odun, bir kat kömür dizdiler. dağın altını, üstünü, yanını, yönünü odun-kömürle doldurdular. yetmiş deriden yetmiş büyük körük yapıp, yetmiş yere koydular. odun kömürü ateşleyip körüklediler. tanrı'nın yardımıyla demir dağ kızdı, eridi, akıverdi. bir yüklü deve çıkacak denli yol oldu.
sonra gök yeleli bir bozkurt çıktı ortaya; nereden geldiği bilinmeyen. bozkurt geldi, türk'ün önünde dikildi, durdu. herkes anladı ki yolu o gösterecek. bozkurt yürüdü; ardından da türk milleti. ve türkler, bozkurt'un önderliğinde, o kutsal yılın, kutsal ayının, kutsal gününde 'dan çıktılar.
türkler o günü, o saati iyi bellediler. bu kutsal gün, türkler'in bayramı oldu. her yıl o gün büyük törenler yapılır. bir parça demir ateşte kızdırılır. bu demiri önce türk kaganı kıskaçla tutup örse koyar, çekiçle döver. sonra öteki türk beğleri de aynı işi yaparak bayramı kutlarlar.
'dan çıktıklarında türkler'in kaganı, kayı han soyundan gelen börteçine (bozkurt) idi. börteçine bütün illere elçiler göderdi; türkler'in 'dan çıktıklarını bildirdi. ta ki, eskisi gibi, bütün iller türkler'in buyruğu altına gire. bunu kimi iyi karşıladı, börteçine'yi kagan bildi; kimi iyi karşılamadı, karşı çıktı. karşı çıkanlarla savaşıldı ve türkler hepsini yendiler. türk devleti'ni dört bir yana egemen kıldılar.
türk beğleri, 'dan çıkış gününü kızgın demir döğerek kutluyorlardı
Tümünü Göster
