çağdaş izmirli diyalogları

Tasavvufun temel kavramları [değiştir]

Ana maddeler: Şeriat, Tarikât, Hakikat, Marifetullah, ve Gnostisizm
Şeriat [değiştir]
Dinin esas ve görünen şekli ve insanlara emredilen kısmı şeriattır. Tasavvuf ise dinin iç yüzüdür. Ancak tasavvuf insanlara emredilmemiştir. Yani kişi tasavvufla ilgilenmediğinden dolayı dini açıdan Allah katında sorumlu değildir.
Şeriat seviyesindeki ana fikir "Seninki senin, benimki benim" dir.
seriatten [değiştir]
Tasavvuf ile Tarikat aynı anlama gelmez. Tarikatlar zaman içinde Tasavvuf yani Sufizmden kaynaklanmışlardır. Tasavvufun somut organize olmuş halidir. Bir insanın tasavvufu yaşaması için bir tarikata mensub olması gerekir. Bir Mürşid ve bir mürid ile tarikat oluşturmadan tasavvuf yaşanamaz. Şeriat dinin dışı, tarikat ise içidir denilir. Ancak tarikat, şeriate aykırı olamaz. Çünkü tarikatın temeli şeriattır. Sufiye göre tarikat öz, şeriat kabuktur. Amaç öze inmektir. Şeriat bu yolda sadece gerekli bir vasıtadır. Tarikat seviyesindeki ana fikir "Seninki senin, benimki de senin"dir.
Marifet [değiştir]
Marifet Allah’ı tanımaktır. Marifet Hakk’ın kula bahşettiği bir sofradır. Fakra ulaşan kişilerin gönülleri marifetle dolar. Marifet erenler sofrasında (sohbetinde) elde edilir. Arif, Hakk’ı bilen Hak’tan haber alan kişidir. Marifet, batın hazinesidir. Bu hazine aşk ile ele geçer. Marifet seviyesindeki ana fikir "Ne benimki var ne seninki" dir.
Hakikat [değiştir]
Kişi tasavvuf yolunu izleyerek nihayet bilginin vasıtasız elde edildiği hakikate varır. Bu safhada insanların tıpkı kafa gözüyle görüp çevreden bilgi alması gibi kalp gözüyle bilgi aldığı kabul edilir. Kişi zaman ve mekândan bağımsız bilgi kaynaklarına ulaşmaya çalışır. Zaten tasavvufun bilgi kuramı da akıl ve nakil ötesinde bir yol olan bu bilgi kaynağını hedeflemektedir. Hakikat seviyesindeki ana fikir "Ne sen varsın, ne ben" dir.
Şeyh (Mürşid-i Kâmil) ve Pir [değiştir]
Ana maddeler: Şeyh ve Pir
Mürşid-i Kâmil (olgun rehber)[10] Mürşid-i kâmil olarak kabul edilen şeyh, daha önce aynı yoldan geçmiş, Allah'tan gelen ilhamlara açık kimsedir. Şeyh, müridin (murad eden, isteyen) düşünce hayatını kontrol altında tutar. Onun zayıf noktalarını bilir ve ona göre bir eğitim tertip eder. Şeyhin kalp gözü açık olduğundan müridin kalp hayatını kendisinden daha iyi bildiğine inanılır.
Fahruddîn-i Râzî şeyhte şu şartların aranmasını şart koşar:
ihlâs
Sadık olmak
Doğru yoldan hiç ayrılmamak
Tasavvuf alanında merhale merhale ilerlemiş olmak.
Şeyh, Dünya'yı ve masivayı kalbinden çıkarmış, yalnız Allah'a dayanan kimsedir.
Ayrıca bakınız: Bekâ, Fena, Fenafillah, Keşf ile Keramet
Eleştiriler [değiştir]

Tasavvufçular şeriat kalıplarının dışına taşan dini tutumları ve anlatımlarındaki hayal, sembolizm, gerçeklik karışımı ifadelerle değişik eleştirilerin hedefi olmuşlardır. Eleştirilerin bir kısmı ahlaki yozlaşma, müslüman din anlayışının bozulması, islamın insana bakış açısının tasavvuf eliyle bozulması, vahdet-i vücud ve tefani gibi hint kökenli tasavvufi inanışların tevhide aykırılığı, eserlerinin ilahi ilham, vahiy veya fütühatlarla yazdırılmaları, herkesin bu sözleri ya da hakikatları anlayamayacağı iddiaları, Kur'anda geçen veli, zikir gibi bazı kavramların tasavvufçular tarafından gerçek kullanım amaçlarından farklı kullanılması gibi konularla ilgilidir.[11] Tasavvufçuların kaydedilen bazı sözlerinin ise "bereket kültü" ile bağlantılı sözler olduğu da düşünülebilir.([1] Bereket tapınmaları ing.)
Ayrıca bakınız [değiştir]

Mistizm
Sezgi
Hakikat
Tarikat
Tasavvuf edebiyatı
Zikir