talos eski bir yunan robotu mu

Çoğumuz Talos’u, Ray Harryhausen’ın nefes kesen özel efektlerini kullandığı 1963 yapımı filmi Jason and the Argonauts filmindeki bronz dev olarak biliriz, ancak Talos fikri nereden çıkmış olabilir? Talos acaba tarihteki ilk robot olabilir mi?

Talos aslen bir Girit efsanesinde adı geçen bir figürdür ancak Talos’un kökenine ilişkin çok değişik hikayeler vardır. Zeus Europa’yı kaçırıp Girit’e zütürdüğünde ona aşkını göstermek için üç hediye verdi. Bu hediyelerden biri dev tunç robot Talos’tu. Hikayenin başka bir uyarlamasına göre bu devi Hephaestus ve Cyclopes yapmış ve Girit kralı Minos’a vermişti. Diğer bir hikayeye göre ise, Talos Cris’in oğlu ve Phaestos’un babası ya da Minos’un kardeşiydi. Talos’un muhtemelen Girit’in Knossos Labirenti’ndeki Minotor’a çok benzeyen bir boğa olduğunu ileri sürenler de vardır. Eskiçağda yaşamış Rodoslu yazar Apollodorus’un Argonautica adlı eserine göre Talos, dişbudak ağaçlarından türemiş ve yarıtanrılar çağına kadar yaşamış bir tunç soyunun son örneği olabilir Talos (ya da Talus) eskiçağ Girit lehçesinde güneş anlamındaydı ve tanrı Zeus’a da aynı isim verilmişti:

Zeus Tallaios. Talos Girit adasının bekçisiydi ve adayı düşmanların işgal etmesini ve halkın Minos’tan izinsiz adayı terk etmesini önlemek için her gün kıyıyı üç kez dolaşırdı. Ayrıca yılda üç kez Girit’in köylerine gider, üzerinde Minos’un kutsal kanunlarının yazılı olduğu tunç tabletleri de yanında zütürürdü. Ülkede bu kanunlara uyulmasından o sorumluydu. Hikayeye göre, Talos yaklaşan düşman gemilerinin karaya çıkmasını önlemek için onlara dev kayalar ve enkaz parçaları fırlatıyordu. Düşman bu ilk saldırıyı atlatırsa tunç dev bu kez ateşe atlıyor ve kızarana kadar içinde kalıyor, sonra da karaya çıkarlarken yanan vücuduyla onlara sarılıyordu. Talos’un bir zamanlar Sardunyalıların himayesinde olduğu ve onlar devi Minos’a vermeyi reddettikleri için yine bir ateşe atlayıp, göğsüne sarıp yakarak ağızlan açık bir şekilde öldürdüğü de söylenir. Kendinin ya da başkalarının sorunlarına gülenler için söylenen sardonik gülüş ifadesi de muhtemelen bu olaya dayanmaktadır.

iason ve Argonotlar Altın Postu ele geçirmiş, kendi topraklarına dönerken yolda Girit’e yaklaştılar ve Talosla karşılaştılar. Dev yaratık, Argo adlı gemilerini uçurumlardan söktüğü kayaları fırlatarak körfezde tuttu. iason’a eşlik eden cadı Medea, büyülerini kullanarak onları Talos’un saldırılarından kurtardı. Kayıtlara göre Talos’un boynundan topuklarına kadar uzanan ince bir deriyle kaplı, tunç bir çiviyle tutturulmuş kırmızı bir damarı vardı. Bu çivi, metalden yapılmış kollarını hareket ettirmesini sağlayan ilahi irinde (tanrıların kanı olarak bilinen yağlı madde) gizliydi. Bu, vücudundaki tek savunmasız noktaydı.

Argonautica’da Medea, dev Talos’u düşmanca bir bakışla büyüsünün etkisine alır ve şarkılar ve dualarla Keres’i (ölüm ruhları) çağırır. Bu inleyen ruhları püskürtmek için kaya fırlatmaya çalışırken yanlışlıkla ayak bileğini, tam da savunmasız damarını gizleyen noktasından sivri bir kayanın ucuna sürter. Büyük bir gürültüyle yere düşer ve ilahi irin erimiş kurşun gibi fışkırır. Hikayenin başka bir uyarlamasında, Medea tunç adama büyü yapar ve onu, adada durmasına izin verirse onu ölümsüz yapacak gizli bir iksiri ona vereceğine inandırır. Talos kabul edip iksiri içer ve anında uykuya dalar. Medea yanına gider ve ayak bileğinden savunmasız damarını gizleyen tıkacı çekerek onu öldürür.

Bazıları da Argonotlardan Poeas’ın (Truva Savaşı’nda yer alan Philoctetes’in babası) devin damarını okla vurarak deldiğine inanırlar. Bu tahmine göre Talos’un ölümünden sonra Argo güvenli bir şekilde Girit’e demirlemiştir. Girit’in Phaistos şehrinde, üzerinde Talos’un resmi olan, tarihleri MÖ 3. ve 4. yüzyıllar arasında değişen madeni paralar bulundu. MS 5. yüzyılın son­larından kalma, kırmızı figür tekniğiyle yapılmış kraterdeki (vazo) resimde Dioskoroi (kahraman-tanrılar Castor ve Polydeukes) ölmek üzere olan Talos’u yakalamaktadır. Aynı esnada, doğulu kıyafetler içindeki Medea, elinde işlemeli bir çuvalla (bu çuvalda büyük olasılıkla büyülü iksirleri ve ilaçları vardı) Argo’nun önünde duruyordu.