ben allah'ın insanlara işaret ettiği manevi yolun hiçlikten değil sadelikten geçtiğine inanıyorum. bunu din kavramı içerisinde yer alan estetik kimlik üzerinden açıklamayı da denemeyi isterim.

estetik, sınırlı bir tabirle; beğeni duygusu, hatta beğeni güdüsü, yani sanatsal değeri olan bir yapıtı kendine, kişisel zevklerine uygun addetmek estetikle alakalı bir olgu olarak kabul edilebilir. burada kişisel zevk kavrdıbına odaklanacak olursak kişiliğin, yani öz benliğin zorunluluğu; akla uygun bir gerçektir.

sadeleştirecek olursak; kuran'daki cennet veya kainat tasvirlerine baktığımızda, aşağı yukarı 700 ayette "dizi dizi, sıra sıra, mis kokulu, parlak, lezzetli, azametli" gibi estetiğin ritm, tekrar, büyüklük, sıralama gibi ölçütlerinin kullanıldığını görürüz. bu çerçevede allah'ın, kuluna cenneti yani sonsuzluğu dahi vaad ederken orayı çekici kılma, arzulanırlığını anlaşılabilir hale getirmeyi amaçladığını düşünmek hatalı olmaz. burada dahi kulun kişiliği kabul edilmiş ve net tercih yapabilmesi için iyilik ve kötülüğün ecri olan cennet ve cehennem açıkça tasvir edilmiştir. yani hiçlik kavrdıbının dini metinlere çok uygun olmadığını, islam tarikatı felsefesinde anlatılmak istenenin daha ziyade, mimarlıktaki "less is more" ilkesi benzeri bir durum olduğunu düşünüyorum... bu noktada dinin bizi asıl amacımızdan, hayata geliş nedenimizi anlamaktan, öz benliğimizdeki saflığımızı kirleten aşırı süs, kıskançlık, aç gözlülük gibi etkenlerden kurtulmamız gerektiğinin öğütlendiğine inanıyorum.

dolayısıyla, hiçlik duygusuna mesnevi penceresinden bakış başlığında, öncelikle "hiçlik" kavrdıbının kesin doğru olarak lanse edilmesine taraftar değilim..

kaldı ki, mevlana'nın mesnevi! sine bakacak olursak, hiçlik kavramından daha çok, gündelik hayatımızda yer alan erdemlerin yüceltildiği hikayelerin mevcut olduğunu düşünüyorum. hiçlik kavrdıbının sorgulanması için, vahdet-i vücut temelinde yazılmış eserlerin daha doğru bir karşılaştırma aracı olduğunu düşünüyorum. yani, tabii ki hatalı olabilirim ama başlıkta bir çelişki olduğuna da inanıyorum. bu, profesyonel bir görüş değildir.