çevresinin balkanlar ve arap toprakları ile çevrili olması, o zamanlar avrupa bir yıkım içimdeydi mezhep savaşları vb. feodal sistem ne kadar çok toprak o kadar çok vergi zaten coğrafi keşifler, rönesans, reform ve sanayi devrimi ile osmanlı ışık hızıyla gerilemeye başladı o çok övülen süleyman zamanında bile malta da viyana da bozguna uğramış, cebelitarık ta anavatanı taa ebesinin nikasında olan portekiz donanmasından sopa yemiş bir devlet daha da vahimi gittiği yere dilini zütürememesi gittiği yerlerde bir medeniyet oluşturamaması ( cami dikip köprü yapmak medeniyet değil) mimari, eğitim, ilerleme adına birşeyler ürememesi sonuçta hiçbir şey bize abartılarak anlatılan şeyler gibi değil rasyonel olarak tarih okuyan herkes bunu anlar