Vicdan evrimsel bir zihinsel oluşumdur, temeli de empati duygusudur. Şimdi şöyle ki doğada bildiğimiz gibi her canlı kendini düşünür ve kendi yaşamasını, üremesini artırmak için uğraşır. Ama homo sapiens bundan biraz farklı evrimleşmiştir, homo sapiensin homo erectus ve neandartelleri yenmesinin en büyük sebebi IQ veya güç farkı değil iletişim farkıdır. Yani homo sapiens birbiriyle iyi iletişim kurup birlikte bir şeyler yapabildikleri için diğerlerini yenip dünyaya hakim olmuştur.
Peki diyeceksin şimdi, homo sapiens nasıl evrimleşti ki "sosyal" bir varlık olabildi? işte empati duygusu ve aynı zamanda IQ'nun yanında EQ (sosyal zeka) gibi faktörler bunda iyi gelişince tek yapamadıkları işleri birlikte yapınca daha etkili olduğunu gördüler. Peki empati duygusu burada ne alaka diyeceksin. Şöyle ki empati dediğimiz şey kendine yapılmasını istemediğin şeylerin başkalarına yapılmasından rahatsızlık duymaktır. Bu duygu insanı başka bir insanı kurtarmaya, ona yardım etmeye iter. Yani aslında doğrudan kendisi için bir şey yapmış olmaz (hatta kendini tehlikeye atar) ama dolaylı olarak sürüyü korumuş olur ve başkalarının da aynı şeyi kendisi için yapacağını bilerek daha rahat olur. E tabi empati sayesinde güven duygusu oluşur ve toplu hareket etme kolaylaşır. Bu sayede de bir homo sapiens topluluğu kendilerine göre daha güçlü (fiziksel olarak) olan homo erectusları ezer geçer.
Tabi sırf insanlarda bu duygu yok, örneğin otçul hayvanlara da bakarsanız hep sürü halinde gezerler ve savunurlar, aynı şekilde kurtlar falan da ava sürü halinde çıkarlar. Yani bu hayvanlarda da aslında bir tür "vicdan" gelişmiştir, insan sadece bunlara göre daha akıllı olduğu için daha başarılıdır.