31 on the peach

başlığın diğer anlamları için, i̇srail (anlam ayrım) sayfasına bakınız.
מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (i̇branice)
medīnat yisrā'el
دَوْلَةُ إِسْرَائِيلَ (arapça)
devlet i̇srā'īl
i̇srail cumhuriyeti

bayrak arma
ulusal marş: hatikvah
the hope

başkent de facto[1] kudüs
31°47′n 35°13′e
/ 22,072) {{{latd}}}°{{{latm}}}′{{{latns}}}, {{{longd}}}°{{{longm}}}′{{{longew}}}
en büyük şehir başkent
resmî dil(ler) i̇branice, arapça
etnik grup(lar) 75.4% yahudi, 20.6% arap, 4% diğer
hükûmet parlamenter demokrasi
- başkan shimon peres
- başbakan benjamin netanyahu
- knesset başkanı reuven rivlin
- supreme court president dorit beinisch
bağımsızlık filistin mandası'ndan
- i̇srail deklerasyonu 14 mayıs 1948
yüzölçümü
- toplam 20,770 / 22,072 km² (151st.)
8,019 / 8,522 sq mi
- sular (%) ~2%
nüfus
- 2009 yılında 7,465,000 (96..)
- 1995 sayımına göre 5,548,523
- yoğunluk 356.8/km² (34..)
839/sq mi
gsmh
(satın alma gücü paritesi)
2008 tahmini
- toplam $202.562 milyon (50..)
- kişi başına $28,473 (31..)
gelişmişlik endeksi (2007) ▲ 0.935 (27..) – very high
para birimi shekel (₪‎) (ils or nis)
saat dilimi ist (utc+2)
- yaz idt (utc+3)
i̇nternet alan adı .il
telefon kodu +972
i̇srail (i̇branice: יִשְרָאֵל, yisra'el; arapça: إسرائيل, i̇srā'īl), ya da resmî adıyla i̇srail devleti (i̇branice: מדינת ישראל (yardım·bilgi), medīnat yisra'el; arapça: دولة إسرائيل, devlet i̇srā'īl), asya ve afrika kıtalarının kesiştiği yerde bulunan bir devlettir. coğrafi olarak, asya kıtasında bulunmaktadır; batısında akdeniz, kuzeyinde lübnan ve suriye, doğusunda ürdün, güneyinde ise mısır ve kızıldeniz ile çevrilidir. başkenti knesset (i̇srail meclis) kararına göre kudüs'tür.[2][3][4] ancak bu durum birleşmiş milletler tarafından tanınmamaktadır.[1] i̇srail, nüfusunun çoğunluğu yahudi olan tek devlettir.[5]
uzun ve dar bir şekile sahip olan i̇srail, 470 km uzunluğunda olup, en geniş bölgesi yaklaşık 135 km'dir. sınırları ve ateşkes hatları içerisinde kalan toplam yüzölçümü 27.817 km²'dir. i̇srail, yaklaşık 7.282.000'luk nüfusuyla[6], çeşitli din, kültür ve sosyal geleneklere sahip insanları bir araya getirmiştir. para birimi yeni i̇srail şekeli'dir.
konu başlıkları [gizle]
1 i̇srail ismi ve etimolojisi
2 tarihi
3 coğrafya
4 i̇klim
5 kaynaklar
6 madenler
7 simgeler
8 siyasi sistem
9 ekonomi
9.1 tarım
9.2 hayvancılık
9.3 sanayi
9.4 ticaret
10 i̇lgili maddeler
11 kaynakça
12 dış bağlantılar
i̇srail ismi ve etimolojisi

tevrat'a göre; yakup ailesi ile göç ederken, tanrı'nın meleği bir adam kılığında yakup'a görünür. ailesini nehrin karşısına taşıdıktan sonra o adam yakup ile gün ağırıncaya kadar güreşir. adam yakup'u yenemeyeceğini anlayınca yakup'a, 'beni bırak gün ağarıyor' der. fakat yakup 'beni kutsamadıkça seni bırakmam' der. adam da yakup'a tanrı adıyla güreşen manasına gelen i̇srail adıyla kutsar.[7] tevrat'ın yaratılış kısmında da (eski ahit tekvin bap 35) tanrı yakup'a görünür ve o'nu kutsayarak yakup olan adını i̇srail olarak değiştirir.[8]
yakup'un soyunun devamı olarak kabul edilen kimselere yakupoğulları yani i̇srailoğulları denmektedir. keza tevratta, yakup'un mısır'a göç ettikten sonra yanında gelen halkına da i̇srailoğulları denmektedir.[9]
tarihi

yahudiler 19. yüzyılın ikinci yarısında devlet kurma çalışmalarına başladılar. arz-ı mev’ut (vadedilmiş topraklar) üzerine devlet kurma çalışmaları ilk önce i̇ngiltere’de görülür. 1848’de i̇ngiliz hükumeti bir genelgeyle filistin’deki konsoloslarını, yahudilerin himayesine verdi. 1870’te yahudi faaliyetlerinin merkezi i̇ngiltere’den rusya’ya geçti. siyonist hareketlerin başına geçen theodor herzl, filistin’de bir yahudi devletinin kurulması için birçok çalışmalarda bulundu. herzl, i̇ngiltere gibi güçlü bir devleti arkasına alarak, gayesine ulaşma çabasındaydı. siyonistler, devlet olabilmeleri için bir tarım sınıfına ihtiyaçları olduğunu farkettiler, bununla birlikte avrupa yahudilerinin neredeyse tamamı ticaretle uğraşıyordu, rusya'da ise tarımla uğraşan yahudiler mevcuttu. bu dönemde rusya'da yahudilere karşı -özellikle çiftçi yahudileri içeren- pogromlar ismiyle bilinen bir dizi katliam yaşandı. katliamlara maruz çiftçi yahudilere, siyonistler tarafından ülkeyi terk edip filistin'e yerleşmeleri teklifi yapıldı. 1870 yılından itibaren çiftçi yahudiler filistin toprakları üzerinde tarımsal yerleşme merkezleri kurmaya başladılar. bununla birlikte, rusya'yı terkeden yahudilerin birçoğu avrupa'ya göçtü. 1870-96 yılları arasında eretz israel'de on yedi tarım kolonisi kuruldu.
i. dünya savaşı sonunda 2 kasım 1917’de i̇ngiltere dışişleri bakanı arthur balfour'un girişimiyle balfour deklerasyonu süreci başlatıldı. milletler cemiyeti 1920 yılında, filistin üzerinde i̇ngiliz mandasını tanıdı. bundan sonra kurulan bir yahudi bürosu i̇ngiltere nezdinde yahudi haklarını temsil etmeye başladı.
bundan sonraki yıllarda siyonistler dünyanın çeşitli yerlerine dağılı bulunan yahudi topluluklarını -devlet kurabilmek için etkili bir nüfus oluşturmak gayesiyle- filistin'e göçmeleri için ikna etme çabalarına girişti. nazi almanyası'nın 1930'lardan 1940'ların ortalarına kadar yahudilere soykırım uygulamaya başlamasıyla filistin’e büyük bir yahudi göçü başladı. filistin’deki araplar bu göçe karşı koyduklarından i̇ngiltere, yahudi göçlerinin durdurulmasına karar verdi. bunun üzerine sion’a bağlı askeri yahudi teşkilatı hagana, filistin’e göç konusunda i̇ngiltere’nin aldığı bu kısıtlayıcı kararı protesto amacıyla silahlı terör eylemlerine girişti. filistin yonetimi nazi liderligi ile isbirligine giristi. bu amaçla kudüs müftüsü almanya'ya birçok ziyarette bulundu.

birleşmiş milletler paylaşım planı (1947)

günümüzdeki durum
filistin’e de gizli yahudi göçleri düzenlenmeye başlandı. ii. dünya harbi'nin müttefiklerin galibiyetiyle bitmesinden sonra, filistin meselesi son safhasına ulaştı. i̇ngiltere daha sonra amerika’nın yardımını sağladıktan sonra, filistin meselesini birleşmiş milletler'e zütürüp, meselenin çözülmesini istedi. bm, kasım 1947'de filistin’in biri yahudi öteki arap olmak üzere iki devlet arasında paylaşılmasına karar verdi. yahudiler bu karari kabul ederken araplar red etti. kudüs şehrine ise bm denetiminde milletlerarası bir bölge statüsü tanındı. bu çözüm arapları tatmin etmedi. i̇srail-filistin savaşı başladı.
14 mayıs 1948’de bm paylaşım planı uyarınca david ben-gurion tarafından i̇srail devleti’nin kuruluşu ilan edildi. 24 saat sonra, mısır, ürdün, suriye, lübnan ve irak orduları saldırıya geçerek i̇srail topraklarına girdiler.
1949 yılının ilk aylarında bm nezdinde i̇srail ile onunla savaşan arap ülkelerinin her biri (o dönemden beri i̇srail’le müzakere masasına oturmayı reddeden irak hariç) arasında doğrudan müzakereler düzenlendi ve bunların sonucunda bir ateşkes anlaşması imzalandı. anlaşma uyarınca sahil şeridi, celile ve tüm necef i̇srail’e, yehuda ve samiriye (batı şeria) ürdün’e, gazze mısır yönetimine ve kudüs’ün ise eski şehir'in de dahil olduğu doğu kısmı ürdün’e, batısı da i̇srail’e bırakıldı. i̇srail'in filistinle hala sorun yaşıyore.

coğrafya

batı şeria ve i̇srail
i̇srail, ortadoğu’da doğu akdeniz kıyısındadır. batısında akdeniz, kuzeyinde lübnan ve suriye, doğusunda ürdün, güneybatısında sina yarımadası ve gazze vardır. ülkenin güney bölgesi, necef çölü'nden meydana gelir. kuzeydoğu kesimi ise şeria hendeğine açılır. güneydoğuda dik yükseltiler vardır. lut gölü bu bölgededir. akdeniz kıyı bölgesinin kuzey bölümü yafa’dan karmel dağına kadar uzanarak, şaran ovası adını alır.
karmel dağı'nın doğusunda kişon irmağı vadisi boyunca uzanan esdradelon ovası yer alır. ova, taberiye gölü'ne kadar uzanır. ürdün nehri buradan geçerek deniz yüzeyinden 394 m aşağıdaki lut gölüne dökülür. lut gölü'nün sadece güneybatı sahili i̇srail’indir. i̇srail’in doğu bölgeleri dağlıktır. buralar şamiriye ve yahudiye tepelerinden necef dağı'na kadar uzanır. i̇srail’in en yüksek noktası 1208 m’lik nyron dağı, taberiye gölü'nün kuzeybatısındadır. golan tepeleri de kuzeydoğudadır. şamiriye ve yahudiye tepeleri üzerinde kudüs’ün bulunduğu yaylanın bir kısmı yer alır.
i̇klim

i̇srail’de yazlar kurak ve sıcak geçer. yağmur ancak aralık, ocak ve şubat aylarında yağar. yıllık ortalama yağış miktarı 1000 mm civarındadır. yıllık sıcaklık ortalaması yazın 24-32 °c arasında, kışın ise 7 ila 16 °c arasındadır. bu ortalama necef çölü'nde 38 °c’yi aşar.
kaynaklar

ülke topraklarının yarıdan fazlasını meydana getiren necef çölü, çorak volkanik engebelerle sınırlanmış, geniş bir bozkır ovasıdır. batı kesiminde kuru yaylalar bulunur. galilea ve carmel’in yüksek tepeleri halep çamları ve meşe ağaçları ile kaplıdır. en tipik bitki örtüsü akdeniz makileridir. akdeniz kıyı bölgesi verimli ve yeşilliktir. i̇srail’de hızlı bir ağaçlandırma çalışmaları yapılmaktadır. yabani hayvanlarının soyu gittikçe azalmıştır. çok çeşitli kuş türleri vardır.
madenler

i̇srail’in en verimli ve değerli maden yatakları, lut gölü bölgesinde bulunan potasyum, sodyum, mağnezyum ve tuz kaynaklarıdır. bakır, kaya fosfatları, manganez, cam toprağı, kaolin, demir cevheri, petrol ve tabii gaz necef’te bulunur.
simgeler

i̇srail bayrağı
i̇srail devleti'nin bayrağı musevi dua şalı tallit'in deseninden esinlenilmiştir ve rengi davud'un kalkanı'nın (magen david) rengi olan mavidir.
i̇srail devleti'nin resmi amblemi yedi kollu şamdan'dır (menora), bu şamdanın şeklini eski çağlardan beri varolduğu bilinen moriah isimli yedi dallı bitkiden aldığı söylenir. i̇ki yanındaki zeytin dalları i̇srail'in barış arayışlarını simgelediği iddia edilir. menora'nın kökeni ve anlamı ile ilgili birçok iddia ortaya atılmıştır.
siyasi sistem

i̇srail parlamento binası
devlet başkanı - başkan (i̇srail başkan (i̇br. nasi) yedi yılda bir knesset (meclis)'in çoğunluğunun oyu ile seçilir. devlet başkanı genellikle törensel ve resmi görevleri yerine getirir; ancak af yetkisi gibi yürütme yetkilerine de sahiptir. başbakanlığa başkan tarafından çoğunluğu kazanan partinin lideri seçilir. hükümete parlamento dışından bakan tayin edilebilmektedir.
meclis - tek meclis (parlamento) knesset: 120 üye
seçim sistemi - nispi temsil
en düşük oy verme yaşı - 18 yaş
en uzun hükümet dönemi - 4 yıl
ekonomi

bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir.
ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız.
maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

ramat gan'da bir iş bölgesi.
i̇srail ekonomisi, yüksek teknolojik araç gereç üretimi, tarım, sanayi, elmas işlemeciiği ve turizme dayalıdır. kişi başına düşen milli gelir, avrupa ortalamasına yakındır. kibbutz adı verilen kommünal tarım çiftlikleri gıda üretiminin tamdıbına yakınını gerçekleştirerek ülkenin gıdada kendi kendine yetmesini sağlar. teknoloji alanında i̇srail ekonomisi dünyanın en hızlı gelişen ülkesidir. intel, ibm, motorola, google gibi firmaların i̇srail'de ar-ge merkezleri bulunur, bunun nedeni silikon üretimi için ülkenin elverişli olması ve en önemlisi kişibaşına düşen bilgi teknolojilerinde çalışan sayısının çok yüksek olmasıdır. nasdaq endeksinde i̇srail firmaları en çok işlem görenler sıralamasında abd ve kanada'dan sonra üçüncü gelir. i̇srail çeşitli güvenlik sorunlarına rağmen sürekli kaliteli insan gücü yetiştirmeye önem vererek ekonomisinin büyümesini sağlamıştır. bu gelişme filistin için de faydalıdır. bugün gazze'de kişi başına milli gelir afrika'nın neredeyse tamamından ve arap ülkelerinin bir çoğundan yüksektir. filistin 8 üniversitesi ile arap dünyasının en kültürlü bölgelerinden biridir.
tarım
i̇srail tarımının temel birimini kibbutzlar teşkil eder. kibbutz, bir kollektif üretim teşkilatıdır. necef çölü uzun çalışmalardan sonra ekilebilir duruma getirilmiş ve tarımsal üretim artmıştır. kibbutz, kollektif çiftlikleri biçiminde teşkilatlanmış olmasına rağmen kooperatif şeklinde birimler de vardır. bu birimlere moşavim denir. tarım bu teşkilatlar tarafından yapılır. i̇srail toplam işgücünün % 6,5’u tarım sektöründe çalışmaktadır. i̇srail’de sulama şebekesi çok gelişmiştir. 400.000 hektardan büyük bir alan sulanabilmektedir. ana tarım bölgesi eşdraelon’dur. sahil ovaları da vadiler kadar verimlidir. yetiştirilen başlıca tarım ürünleri; tahıllar, turunçgiller, şekerpancarı, üzüm ve vişnedir.
hayvancılık
otlakların az olması sebebiyle hayvancılık gelişmemiştir. i̇srail’de sığır ve koyun yetiştirilir. son yıllara kadar yasak olan domuz besiciliği önemli boyutta değildir zira yahudiler domuz yemezler. bunun yanında kümes hayvanları çoktur. hayvanlardan elde ettiği ürünler kendi ihtiyacını karşılar. balıkçılık çok gelişmiş olup, hint ve atlas okyanusu'na çıkardığı gemilerle yapılan avcılık ile yılda 25.000 tondan fazla balık avlanır.
sanayi
i̇srail’de sanayi giderek gelişmektedir. sanayi devrimi 1958-1965 yılları arasında gerçekleşmiştir. bu dönemde ülke sanayisi % 142 oranında artış göstermiştir. potasyum ve bakır sanayii bunların başlıcalarıdır. toplam işgücünün % 33.4’ü sanayii alanında çalışmaktadır. sanayi bölgeleri tel aviv ve hayfa’da toplanmıştır. gelişen sanayi sektörlerinin başlıcaları; ilaç, optik, elektrik malzemesi, elmas işletmeciliği, silah sanayisidir.
ticaret
dış satımının üçte birinden fazlasını elmas sanayii sağlamaktadır. i̇hraç ettiği malların başında turunçgiller gelmektedir. bunlar, portakal, muz, narenciye ve üzümdür. bugün dışarıya uçak ve silah satmakta, fakat ticaret dengesi devamlı açık vermektedir. i̇thalat özellikle mamül eşya ve sanayide kullanılan hammaddeler üzerinde yoğunlaşmıştır. ticaretinin büyük bir kısmını abd, ingiltere, almanya yapar.