0
ADAPAZARI HAKKINDA BiLGiLER
ADAPAZARI, Marmara bölgesinde, Sakarya ilinin merkezi olan şehir; 171^225 nüf. Adapazarı, içinden (güney-kuzey yönünde) Sakarya ırmağının geçtiği, kendi adını taşıyan bir ova ortasında, (Akova da denir) dümdüz bir zemin üzerinde kurulmuştur (yükselti. 31 m.). Sakarya ırmağı, şehrin doğusundan, Sapanca gölünün fazla suyunu Sakarya'ya boşaltan akarsu ise batısından geçer: bu akarsuya, Adapazarı yakınında Çark suyu denir (bu ad, şehre gerekli suyu Çark üzerinde kurulu, bir çeşit bostan çarkının vermesinden gelmedir). Şehir ise adını, Sakarya ile Çark suyu arasında kurulu olduğu sahanın bir adaya benzemesinden ve bir ticarî alış veriş merkezi olusundan (ada-pazar) almış olmalıdır. Adapazarı Anadolu demiryoluna, Haydarpaşa'dan 133 km. ötede Arifiye'den ayrılan 9 km'lik bir hat, düzgün ve işlek bir karayolu ile de istanbul’a (139 km.) ve Ankara'ya (304 km.) bağlıdır.
— Tar. Adapazarı, çevresinde Nikomedia (izmit), Prusiasad Hypium (Üskübü) gibi antik beldeler bulunmasına rağmen, yenidir. istanbul boğazını Kuzey Anadolu'ya bağlayan yol üzerinde bulunmakla beraber Adapazarı ovası, ilk ve orta çağlarda, azgın akışlı Sakarya ile kollarının (Mudurnu çayı v.d.) sık sık yer değiştirdiği, büyük kısmı çalılık ve ormanlık, geçit ve yerleşmeye el vermez bir arazi idi. Bugün altından su geçmez durumda olan, Justinianus yapısı Pon-togephyria (Beşköprü) kalıntısının hali de, ovada akarsu yataklarının ne kadar sık yer değiştirdiğini gösterir. Ancak Osmanlılar devrinde, civardan gelip yerleşenlerin gayretiyle, orman yer yer açılarak verimli topraklar işlenmeğe başlanmış, yollar üzerinde güvenlik hükümet otoritesiyle sağlanabilmiştir. A-dapazarı'nm böylece, XVI. yy.'da, çevresindeki başka yerleşmelerle birlikte kurulmuş, küçük bir köy olduğu tahmin edilebilir. Kâtip Çelebi (XVII. yy.), Cihannüma'smda burayı, bir yol uğrağı olarak «Ada nahiyesi» diye kaydeder. Sonraki yüzyılda, merkezî durumu bakımından bir alış veriş yeri (pazar) olarak seçilmiş olsa gerektir.
Nitekim ova işlenip nüfusu arttıkça, merkezindeki yerleşmenin de hızlandığı görülür. 1852'de Adapazarı, izmit sancağına bağlı bir kazanın merkezidir ve 1869'da belediye teşkilâtı da kurulacaktır. Kamus-ul-âlâm'a göre, XIX. yy. sonlarında Adapazarı'nın nüfusu 4 000 kadardır. Bu nüfus içinde yerliler kadar, Balkan ve Kafkas muhacirleri, Çerkes-ler, Gürcüler, Ermeni ve Rumlar da vardır. XX. yy. başında, nüfusu 25 000'i aşan Adapazarı'nın önemli bir ziraî ticaret merkezi halini aldığı görülür.
Millî mücadele yıllarında Adapazarı 25 mart 1921'de Yunanlılar tarafından işgal edildi, fakat aynı yılın 21 haziran'ında geri alındı. 1927 sayımında nüfusu 22 550 olarak tespit edilen şehir, önce yavaş (1940'ta29400; 1950'-de 36 200), sonra hızlı (1955'te 55 600; 1960'-ta 79 400) bir gelişme gösterdi. 1943 ve 1967 yıllarında Adapazarı'nda şiddetli iki deprem oldu; özellikle ilki büyük can ve mal kaybına yol açtı, fakat her iki felâketten sonra da şehir çabucak toparlandı.
1954'te, izmit ilinin doğu kısmındaki toprakları içine almak üzere kurulan Sakarya ilinin merkezi haline getirilen Adapazarı bugün, patates, tahıl, baklagiller, yağlı tohumlar (ayçiçeği), ipek kozası, sebze ve meyve yetiştirilen, alınıp satılan ziraî bir merkez olmakla kalmayarak, önemli bir sanayi şehri durumuna da geldi. Şehirde, Devlet Demiryollarının gelişmiş bir vagon fabrikası, Ziraî Donatım kurumunun traktör fabrikası, bir şeker fabrikası, ayrıca özel sektörce kurulan çeşitli fabrika ve imalâthaneler (deri, nebatî yağ, sabun, nişasta, un, tuğla, kereste v.d.) bulunmaktadır; son' yıllarda Adapazarı-lz-mit arası da bir sanayi merkezi haline gelmektedir (çeşitli montaj, kimya ve lastik fabrikaları... ).
• Adapazarı ilçesi (841 km2, 182 600 nüf.). ilçenin, üç bucak içinde 129 köyü vardır; bunlar arasında üçü (Erenler, Serdivan, Ari-fiye) gerçek birer kasaba durumundadır
Tümünü Göster
