batı anadolu kıyılarındaki kentlerde yaşamış sokrates öncesi filozofların temel ve ana madde anlamı kazandırdıkları arkhe, düşünsel bir çabayla iki kere iki her zaman dört ediyorsa bu tanrıların keyiflerinin üstünde bir ilk ve değişmez neden olmalıdır demişlerdir.

yani bazı temel kurallar herhangi bir tanrının ya da tanrıların iradesi haricinde var olmuştur demişlerdir.

newton 'un 3. hareket kanunu olan etki-tepki bu sav 'ı çürütüyor. bu bir nevi tanrıyı kim yarattı sorusuna da benziyor. tanrıyı misal almak için sıfatlarını da kabul etmek gerekiyor. gerçi farklı farklı sıfatlandırmalar da var bir tanesi de tanrının kendisi kozmostur düşüncesi.

tanrı kozmostur, kozmosta gerçekleşen bazı olaylar tanrı haricindedir. bu düşüncede de paradoks ortaya çıkıyor.

yanlış soruya doğru cevap verilmeye çalışınca paradoks oluşuyor. o yüzden tanrı harici olayları boş verip, tanrının neden iki kere iki her zaman dört eder tarzı bir sistem oluşturduğuna bakılmalı.

alternatif kader konusuyla benzer bir konu;

kişinin önünde iki yol var birinden birini seçecek ve o yol için yazılmış kaderi yaşayacak tanrı ise ne yaşayacağını biliyor. aynı şekilde tanrı kişinin seçmediği ikinci yolun da, orayı seçerse ne yaşanacağını biliyor. kişi ikinci yolu seçmiyor ve tanrının ikinci yol hakkındaki bilgisi gereksizleşiyor.

mevcut sistem de bu şekilde;

tanrı iki kere ikiyi neden dört olacak şekilde sistemlemiştir?

daha önemlisi, zaman ve mekandan münezzeh denilen tanrı, neden sonuç ilişkisiyle bir şeyleri sürdüren tanrı, neden neden-sonuç ilişkisine gerek duymuştur?

islamda isra suresi ciksen beşinci ayette; "size az bir bilgiden fazlası verilmedi." derken, bilinç verdiği insanlara neden bilginin tamdıbını paylaşmamıştır?

bilginin tamdıbına erişilemeyecekse varlığın anlamı nedir?

sorabileceğimiz ve anlayabileceğimiz şeyleri sınırlayan tanrı neden bazı bilgileri kendine saklayıp, insanları kontrollü bir sisteme ve kontrollü bir bilince yerleştirmiştir?