türk ceza kanunu

türk ceza kanunu, 26 eylül 2004 tarihinde kabul edilen ve 1 haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı ceza kanunudur. amacı; "kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir".
bölümleri
birinci kitap
genel hükümler birinci kısım
temel ilkeler, tanımlar ve uygulama alanı birinci bölüm - temel ilkeler ve tanımlar 1 - 6
i̇kinci bölüm - kanunun uygulama alanı 7 - 19
i̇kinci kısım
ceza sorumluluğunun esasları birinci bölüm - ceza sorumluluğunun şahsîliği, kast ve taksir 20 - 23
i̇kinci bölüm - ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler 24 - 34
üçüncü bölüm - suça teşebbüs 35 - 36
dördüncü bölüm - suça iştirak 37 - 41
beşinci bölüm - suçların içtimaı 42 - 44
üçüncü kısım
yaptırımlar birinci bölüm - cezalar 45 - 52
i̇kinci bölüm - güvenlik tedbirleri 53 - 60
üçüncü bölüm - cezanın belirlenmesi ve bireyselleştirilmesi 61 - 63
dördüncü bölüm - dava ve cezanın düşürülmesi 64 - 75
i̇kinci kitap
özel hükümler birinci kısım
uluslararası suçlar birinci bölüm - soykırım ve insanlığa karşı suçlar 76 - 78
i̇kinci bölüm - göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti 79 - 80
i̇kinci kısım
kişilere karşı suçlar birinci bölüm - hayata karşı suçlar 81 - 85
i̇kinci bölüm - vücut dokunulmazlığına karşı suçlar 86 - 93
üçüncü bölüm - i̇şkence ve eziyet 94 - 96
dördüncü bölüm - koruma, gözetim, yardım veya bildirim yükümlülüğünün ihlâli 97 - 98
beşinci bölüm - çocuk düşürtme, düşürme veya kısırlaştırma 99 - 101
altıncı bölüm - cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar 102 - 105
yedinci bölüm - hürriyete harşı suçlar 106 - 124
sekizinci bölüm - şerefe karşı suçlar 125 - 131
dokuzuncu bölüm - özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar 132 - 140
onuncu bölüm - malvarlığına karşı suçlar 141 - 169
üçüncü kısım
topluma karşı suçlar birinci bölüm - genel tehlike yaratan suçlar 170 - 180
i̇kinci bölüm - çevreye karşı suçlar 181 - 184
üçüncü bölüm - kamunun sağlığına karşı suçlar 185 - 196
dördüncü bölüm - kamu güvenine karşı suçlar 197 - 212
beşinci bölüm - kamu barışına karşı suçlar 213 - 222
altıncı bölüm - ulaşım araçlarına veya sabit platformlara karşı suçlar 223 - 224
yedinci bölüm - genel ahlâka harşı suçlar 225 - 229
sekizinci bölüm - aile düzenine karşı suçlar 230 - 234
dokuzuncu bölüm - ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin suçlar 235 - 242
onuncu bölüm - bilişim alanında suçlar 243 - 246
dördüncü kısım
millete ve devlete karşı suçlar ve son hükümler birinci bölüm - kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı suçlar 247 - 266
i̇kinci bölüm - adliyeye karşı suçlar 267 - 298
üçüncü bölüm - devletin egemenlik alametlerine ve organlarının saygınlığına karşı suçlar 299 - 301
dördüncü bölüm - devletin güvenliğine karşı suçlar 302 - 308
beşinci bölüm - anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar 309 - 316
altıncı bölüm - millî savunmaya karşı suçlar 317 - 325
yedinci bölüm - devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk 326 - 339
sekizinci bölüm - yabancı devletlerle olan ilişkilere karşı suçlar 340 - 343
dokuzuncu bölüm - son hükümler

ceza kanununun amacı
madde 1. - (1) ceza kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir.
suçta ve cezada kanunîlik ilkesi
madde 2. - (1) kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.
(2) i̇darenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamaz.
(3) kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz.
adalet ve kanun önünde eşitlik ilkesi
madde 3. - (1) suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunur.
(2) ceza kanununun uygulamasında kişiler arasında ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya diğer fikir yahut düşünceleri, felsefi inanç, millî veya sosyal köken, doğum, ekonomik ve diğer toplumsal konumları yönünden ayrım yapılamaz ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınamaz.
kanunun bağlayıcılığı
madde 4. - (1) ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz.
(2) ancak sakınamayacağı bir hata nedeniyle kanunu bilmediği için meşru sanarak bir suç işleyen kimse cezaen sorumlu olmaz.
özel kanunlarla ilişki
madde 5. - (1) bu kanunun genel hükümleri, özel ceza kanunları ve ceza içeren kanunlardaki suçlar hakkında da uygulanır.
tanımlar
madde 6. - (1) ceza kanunlarının uygulanmasında;
a) vatandaş deyiminden; fiili işlediği sırada türk vatandaşı olan kişi,
b) çocuk deyiminden; henüz onsekiz yaşını doldurmamış kişi,
c) kamu görevlisi deyiminden; kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi,
d) yargı görevi yapan deyiminden; yüksek mahkemeler ve adlî, idarî ve askerî mahkemeler üye ve hâkimleri ile cumhuriyet savcısı ve avukatlar,
e) gece vakti deyiminden; güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden zaman süresi,
f) silâh deyiminden;
1. ateşli silâhlar,
2. patlayıcı maddeler,
3. saldırı ve savunmada kullanılmak üzere yapılmış her türlü kesici, delici veya bereleyici alet,
4. saldırı ve savunma amacıyla yapılmış olmasa bile fiilen saldırı ve savunmada kullanılmaya elverişli diğer şeyler,
5. yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı, boğucu, zehirleyici, sürekli hastalığa yol açıcı nükleer, radyoaktif, kimyasal, biyolojik maddeler,
g) basın ve yayın yolu ile deyiminden; her türlü yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim aracıyla yapılan yayınlar,
h) i̇tiyadi suçlu deyiminden; kasıtlı bir suçun temel şeklini ya da daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekillerini bir yıl içinde ve farklı zamanlarda ikiden fazla işleyen kişi,
i) suçu meslek edinen kişi deyiminden; kısmen de olsa geçimini suçtan elde ettiği kazançla sağlamaya alışmış kişi,
j) örgüt mensubu suçlu deyiminden; bir suç örgütünü kuran, yöneten, örgüte katılan veya örgüt adına diğerleriyle birlikte veya tek başına suç işleyen kişi,
anlaşılır

i̇ki̇nci̇ bölüm
kanunun uygulama alanı
zaman bakımından uygulama
madde 7. - (1) i̇şlendiği zaman yürürlükte bulunan kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. i̇şlendikten sonra yürürlüğe giren kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı da kimse cezalandırılamaz ve hakkında güvenlik tedbiri uygulanamaz. böyle bir ceza veya güvenlik tedbiri hükmolunmuşsa infazı ve kanunî neticeleri kendiliğinden kalkar.
(2) suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe giren kanunların hükümleri farklı ise, failin lehine olan kanun uygulanır ve infaz olunur.
(3) güvenlik tedbirleri hakkında, infaz rejimi yönünden hüküm zamanında yürürlükte bulunan kanun uygulanır.
(4) geçici veya süreli kanunların, yürürlükte bulundukları süre içinde işlenmiş olan suçlar hakkında uygulanmasına devam edilir.
yer bakımından uygulama
madde 8. - (1) türkiye'de işlenen suçlar hakkında türk kanunları uygulanır. fiilin kısmen veya tamamen türkiye'de işlenmesi veya neticenin türkiye'de gerçekleşmesi hâlinde suç, türkiye'de işlenmiş sayılır.
(2) suç;
a) türk kara ve hava sahaları ile türk karasularında,
b) açık denizde ve bunun üzerindeki hava sahasında, türk deniz ve hava araçlarında veya bu araçlarla,
c) türk deniz ve hava savaş araçlarında veya bu araçlarla,
d) türkiye'nin kıt'a sahanlığında veya münhasır ekonomik bölgesinde tesis edilmiş sabit platformlarda veya bunlara karşı,
i̇şlendiğinde türkiye'de işlenmiş sayılır.
yabancı ülkede hüküm verilmesi
madde 9. - (1) türkiye'de işlediği suçtan dolayı yabancı ülkede hakkında hüküm verilmiş olan kimse, türkiye'de yeniden yargılanır.
görev suçları
madde 10. - (1) yabancı ülkede türkiye ndıbına memuriyet veya görev üstlenmiş olup da bundan dolayı bir suç işleyen kimse, bu fiile ilişkin olarak yabancı ülkede hakkında mahkûmiyet hükmü verilmiş bulunsa bile, türkiye'de yeniden yargılanır.
vatandaş tarafından işlenen suç
madde 11. - (1) bir türk vatandaşı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, türk kanunlarına göre aşağı sınırı bir yıldan az olmayan hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede işlediği ve kendisi türkiye'de bulunduğu takdirde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması ve türkiye'de kovuşturulabilirliğin bulunması koşulu ile türk kanunlarına göre cezalandırılır.
(2) suç, aşağı sınırı bir yıldan az hapis cezasını gerektirdiğinde yargılama yapılması zarar görenin veya yabancı hükûmetin şikâyetine bağlıdır. bu durumda şikâyet, vatandaşın türkiye'ye girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yapılmalıdır.
yabancı tarafından işlenen suç
madde 12. - (1) bir yabancı, 13 üncü maddede yazılı suçlar dışında, türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede türkiye'nin zararına işlediği ve kendisi türkiye'de bulunduğu takdirde, türk kanunlarına göre cezalandırılır. yargılama yapılması adalet bakanının istemine bağlıdır.
(2) yukarıdaki fıkrada belirtilen suçun bir türk vatandaşının veya türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmesi ve failin türkiye'de bulunması hâlinde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması koşulu ile suçtan zarar görenin şikâyeti üzerine fail, türk kanunlarına göre cezalandırılır.
(3) mağdur yabancı ise, aşağıdaki koşulların varlığı hâlinde fail, adalet bakanının istemi ile yargılanır:
a) suçun, türk kanunlarına göre aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmesi.
b) suçluların geri verilmesi anlaşmasının bulunmaması veya geri verilme isteminin suçun işlendiği ülkenin veya failin uyruğunda bulunduğu devletin hükûmeti tarafından kabul edilmemiş olması.
(4) birinci fıkra kapsdıbına giren suçtan dolayı yabancı mahkemece mahkûm edilen veya herhangi bir nedenle davası veya cezası düşen veya beraat eden yahut suçu kovuşturulabilir olmaktan çıkan yabancı hakkında adalet bakanının istemi üzerine türkiye'de yeniden yargılama yapılır.
diğer suçlar
madde 13. - (1) aşağıdaki suçların, vatandaş veya yabancı tarafından, yabancı ülkede işlenmesi hâlinde, türk kanunları uygulanır:
a) i̇kinci kitap, birinci kısım altında yer alan suçlar.
b) i̇kinci kitap, dördüncü kısım altındaki üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci bölümlerde yer alan suçlar.
c) i̇şkence (madde 94, 95).
d) çevrenin kasten kirletilmesi (madde 181).
e) uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188), uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190).
f) parada sahtecilik (madde 197), para ve kıymetli damgaları imale yarayan araçların üretimi ve ticareti (madde 200), mühürde sahtecilik (madde 202).
g) fuhuş (madde 227).
h) rüşvet (madde 252).
i) deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması (madde 223, fıkra 2, 3) ya da bu araçlara karşı işlenen zarar verme (madde 152) suçları.
(2) birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yazılı suçlar dolayısıyla yabancı bir ülkede mahkûmiyet veya beraat kararı verilmiş olsa bile, adalet bakanının talebi üzerine türkiye'de yargılama yapılır.
seçimlik cezalarda soruşturma
madde 14. - (1) 11 ve 12 nci maddelerde belirtilen hâllerde, soruşturma konusu suçun yer aldığı kanun maddesinde hapis cezası ile adlî para cezasından birinin uygulanması seçimlik sayılmış ise soruşturma veya kovuşturma açılmaz.
soruşturma koşulu olan cezanın hesaplanması
madde 15. - (1) miktarının soruşturma koşulu oluşturduğu hâllerde ceza, soruşturma evresinde ileri sürülen kanunî ağırlaştırıcı nedenlerin aşağı sınırı ve kanunî hafifletici nedenlerin yukarı sınırı göz önünde bulundurularak hesaplanır.
cezadan mahsup
madde 16. - (1) nerede işlenmiş olursa olsun bir suçtan dolayı, yabancı ülkede gözaltında, gözlem altında, tutuklulukta veya hükümlülükte geçen süre, aynı suçtan dolayı türkiye'de verilecek cezadan mahsup edilir.
hak yoksunlukları
madde 17. - (1) yukarıdaki maddelerde açıklanan hâllerde mahkeme, yabancı mahkemelerden verilen ve türk hukuk düzenine aykırı düşmeyen hükmün, türk kanunlarına göre bir haktan yoksunluğu gerektirmesi hâlinde, cumhuriyet savcısının istemi üzerine türk kanunlarındaki sonuçlarının geçerli olmasına karar verir.
geri verme
madde 18. - (1) yabancı bir ülkede işlenen veya işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle hakkında ceza kovuşturması başlatılan veya mahkûmiyet kararı verilmiş olan bir yabancı, talep üzerine, kovuşturmanın yapılabilmesi veya hükmedilen cezanın infazı amacıyla geri verilebilir. ancak, geri verme talebine esas teşkil eden fiil;
a) türk kanunlarına göre suç değilse,
b) düşünce suçu veya siyasî ya da askerî suç niteliğinde ise,
c) türkiye devletinin güvenliğine karşı, türkiye devletinin veya bir türk vatandaşının ya da türk kanunlarına göre kurulmuş bir tüzel kişinin zararına işlenmişse,
d) türkiye'nin yargılama yetkisine giren bir suç ise,
e) zamanaşımına veya affa uğramış ise,
geri verme talebi kabul edilmez.
(2) uluslararası ceza divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere, vatandaş suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez.
(3) kişinin, talep eden devlete geri verilmesi hâlinde ırkı, dini, vatandaşlığı, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasî görüşleri nedeniyle kovuşturulacağına veya cezalandırılacağına ya da işkence ve kötü muameleye maruz kalacağına dair kuvvetli şüphe sebepleri varsa, talep kabul edilmez.
(4) kişinin bulunduğu yer ağır ceza mahkemesi, geri verme talebi hakkında bu madde ve türkiye'nin taraf olduğu ilgili uluslararası sözleşme hükümlerine göre karar verir. bu karara karşı temyiz yoluna başvurulabilir.
(5) mahkeme geri verme talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verirse, bu kararın yerine getirilip getirilmemesi bakanlar kurulunun takdirine bağlıdır.
(6) geri verilmesi istenen kişi hakkında koruma tedbirlerine başvurulmasına, türkiye'nin taraf olduğu ilgili uluslararası sözleşme hükümlerine göre karar verilebilir.
(7) geri verme talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi hâlinde, ayrıca ceza muhakemeleri usulü kanunu hükümlerine göre tutuklama kararı verilebilir veya diğer koruma tedbirlerine başvurulabilir.
(8) geri verme hâlinde, kişi ancak geri verme kararına dayanak teşkil eden suçlardan dolayı yargılanabilir veya mahkûm olduğu ceza infaz edilebilir.
yabancı kanunun göz önünde bulundurulması
madde 19. - (1) türkiye'nin egemenlik alanı dışında işlenen suçlar dolayısıyla türkiye'de yargılama yapılırken, türk kanununa göre verilecek olan ceza, suçun işlendiği ülke kanununda öngörülen cezanın üst sınırından fazla olamaz.
(2) ancak suçun;
a) türkiye'nin güvenliğine karşı veya zararına olarak,
b) türk vatandaşına karşı ya da türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi zararına olarak,
i̇şlenmesi durumunda, yukarıdaki fıkra hükmü u

i̇ki̇nci̇ kisim
ceza sorumluluğunun esasları

bi̇ri̇nci̇ bölüm
ceza sorumluluğunun şahsîliği, kast ve taksir

ceza sorumluluğunun şahsîliği
madde 20. - (1) ceza sorumluluğu şahsîdir. kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.
(2) tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır.
kast
madde 21. - (1) suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. kast, suçun kanunî tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir.
(2) kişinin, suçun kanunî tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi hâlinde olası kast vardır. bu hâlde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda müebbet hapis cezasına, müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıldan yirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur; diğer suçlarda ise temel ceza üçte birden yarısına kadar indirilir.
taksir
madde 22. - (1) taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hâllerde cezalandırılır.
(2) taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanunî tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.
(3) kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi hâlinde bilinçli taksir vardır; bu hâlde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
(4) taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenir.
(5) birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi kusurundan dolayı sorumlu olur. her failin cezası kusuruna göre ayrı ayrı belirlenir.
(6) taksirli hareket sonucu neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevî durumu bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol açmışsa ceza verilmez; bilinçli taksir hâlinde verilecek ceza yarıdan altıda bire kadar indirilebilir.
netice sebebiyle ağırlaşmış suç
madde 23. - (1) bir fiilin, kastedilenden daha ağır veya başka bir neticenin oluşumuna sebebiyet vermesi hâlinde, kişinin bundan dolayı sorumlu tutulabilmesi için bu netice bakımından en azından taksirle hareket etmesi gerekir.

i̇ki̇nci̇ bölüm
ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler

kanunun hükmü ve amirin emri
madde 24. - (1) kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez.
(2) yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz.
(3) konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur.
(4) emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hâllerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.
meşru savunma ve zorunluluk hâli
madde 25. - (1) gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hâl ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.
(2) gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.
hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası
madde 26. - (1) hakkını kullanan kimseye ceza verilmez.
(2) kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rızası çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilmez.
sınırın aşılması
madde 27. - (1) ceza sorumluluğunu kaldıran nedenlerde sınırın kast olmaksızın aşılması hâlinde, fiil taksirle işlendiğinde de cezalandırılıyorsa, taksirli suç için kanunda yazılı cezanın altıda birinden üçte birine kadarı indirilerek hükmolunur.
(2) meşru savunmada sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise faile ceza verilmez.
cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit
madde 28. - (1) karşı koyamayacağı veya kurtulamayacağı cebir ve şiddet veya muhakkak ve ağır bir korkutma veya tehdit sonucu suç işleyen kimseye ceza verilmez. bu gibi hâllerde cebir ve şiddet, korkutma ve tehdidi kullanan kişi suçun faili sayılır.
haksız tahrik
madde 29. - (1) haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. diğer hâllerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.
hata
madde 30. - (1) fiilin icrası sırasında suçun kanunî tanımındaki maddî unsurları bilmeyen bir kimse, kasten hareket etmiş olmaz. bu hata dolayısıyla taksirli sorumluluk hâli saklıdır.
(2) bir suçun daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli hâllerinin gerçekleştiği hususunda hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.
(3) ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenlere ait koşulların gerçekleştiği hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.
yaş küçüklüğü
madde 31. - (1) fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocukların ceza sorumluluğu yoktur. bu kişiler hakkında, ceza kovuşturması yapılamaz; ancak, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir.
(2) fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanların işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamaması veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması hâlinde ceza sorumluluğu yoktur. ancak bu kişiler hakkında çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. i̇şlediği fiili algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin varlığı hâlinde, bu kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde dokuz yıldan oniki yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde yedi yıldan dokuz yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. diğer cezaların üçte ikisi indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası altı yıldan fazla olamaz.
(3) fiili işlediği sırada onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde ondört yıldan yirmi yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde dokuz yıldan oniki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. diğer cezaların yarısı indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası sekiz yıldan fazla olamaz.
akıl hastalığı
madde 32. - (1) akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. ancak, bu kişiler hakkında güvenlik tedbirine hükmolunur.
(2) birinci fıkrada yazılı derecede olmamakla birlikte işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişiye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmibeş yıl, müebbet hapis cezası yerine yirmi yıl hapis cezası verilir. diğer hâllerde verilecek ceza, altıda birden fazla olmamak üzere indirilebilir. mahkûm olunan ceza, süresi aynı olmak koşuluyla, kısmen veya tamamen, akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak da uygulanabilir.
sağır ve dilsizlik
madde 33. - (1) bu kanunun, fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocuklara ilişkin hükümleri, onbeş yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında; oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlara ilişkin hükümleri, onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olanlara ilişkin hükümleri, onsekiz yaşını doldurmuş olup da yirmibir yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında da uygulanır.
geçici nedenler, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma
madde 34. - (1) geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle, işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez.
(2) i̇radî olarak alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisinde suç işleyen kişi hakkında birinci fıkra hükmü uyg

üçüncü bölüm
suça teşebbüs

suça teşebbüs
madde 35. - (1) kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur.
(2) suça teşebbüs hâlinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onüç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. diğer hâllerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.
gönüllü vazgeçme
madde 36. - (1) fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır.

dördüncü bölüm
suça i̇ştirak
faillik
madde 37. - (1) suçun kanunî tanımında yer alan fiili birlikte gerçekleştiren kişilerden her biri, fail olarak sorumlu olur.
(2) suçun işlenmesinde bir başkasını araç olarak kullanan kişi de fail olarak sorumlu tutulur. kusur yeteneği olmayanları suçun işlenmesinde araç olarak kullanan kişinin cezası, üçte birden yarısına kadar artırılır.
azmettirme
madde 38. - (1) başkasını suç işlemeye azmettiren kişi, işlenen suçun cezası ile cezalandırılır.
(2) üstsoy ve altsoy ilişkisinden doğan nüfuz kullanılmak suretiyle suça azmettirme hâlinde, azmettirenin cezası üçte birden yarısına kadar artırılır. çocukların suça azmettirilmesi hâlinde, bu fıkra hükmüne göre cezanın artırılabilmesi için üstsoy ve altsoy ilişkisinin varlığı aranmaz.
(3) azmettirenin belli olmaması hâlinde, kim olduğunun ortaya çıkmasını sağlayan fail veya diğer suç ortağı hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmi yıldan yirmibeş yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine onbeş yıldan yirmi yıla kadar hapis cezasına hükmolunabilir. diğer hâllerde verilecek cezada, üçte bir oranında indirim yapılabilir.
yardım etme
madde 39. - (1) suçun işlenmesine yardım eden kişiye, işlenen suçun ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirmesi hâlinde, onbeş yıldan yirmi yıla; müebbet hapis cezasını gerektirmesi hâlinde, on yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası verilir. diğer hâllerde cezanın yarısı indirilir. ancak, bu durumda verilecek ceza sekiz yılı geçemez.
(2) aşağıdaki hâllerde kişi işlenen suçtan dolayı yardım eden sıfatıyla sorumlu olur:
a) suç işlemeye teşvik etmek veya suç işleme kararını kuvvetlendirmek veya fiilin işlenmesinden sonra yardımda bulunacağını vaat etmek.
b) suçun nasıl işleneceği hususunda yol göstermek veya fiilin işlenmesinde kullanılan araçları sağlamak.
c) suçun işlenmesinden önce veya işlenmesi sırasında yardımda bulunarak icrasını kolaylaştırmak.
bağlılık kuralı
madde 40. - (1) suça iştirak için kasten ve hukuka aykırı işlenmiş bir fiilin varlığı yeterlidir. suçun işlenişine iştirak eden her kişi, diğerinin cezalandırılmasını önleyen kişisel nedenler göz önünde bulundurulmaksızın kendi kusurlu fiiline göre cezalandırılır.
(2) özgü suçlarda, ancak özel faillik niteliğini taşıyan kişi fail olabilir. bu suçların işlenişine iştirak eden diğer kişiler ise azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulur.
(3) suça iştirakten dolayı sorumlu tutulabilmek için ilgili suçun en azından teşebbüs aşamasına varmış olması gerekir.
i̇ştirak hâlinde işlenen suçlarda gönüllü vazgeçme
madde 41. - (1) i̇ştirak hâlinde işlenen suçlarda, sadece gönüllü vazgeçen suç ortağı, gönüllü vazgeçme hükümlerinden yararlanır.
(2) suçun;
a) gönüllü vazgeçenin gösterdiği gayreti dışında başka bir sebeple işlenmemiş olması,
b) gönüllü vazgeçenin bütün gayretine rağmen işlenmiş olması,
hâllerinde de gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanır.

üçüncü kisim
yaptırımlar

bi̇ri̇nci̇ bölüm
cezalar

cezalar
madde 45. - (1) suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar, hapis ve adlî para cezalarıdır.
hapis cezaları
madde 46. - (1) hapis cezaları şunlardır:
a) ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası.
b) müebbet hapis cezası.
c) süreli hapis cezası.
ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası
madde 47. - (1) ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanun ve tüzükte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir.
müebbet hapis cezası
madde 48. - (1) müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder.
süreli hapis cezası
madde 49. - (1) süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hâllerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamaz.
(2) hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezasıdır.
kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar
madde 50. - (1) kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre;
a) adlî para cezasına,
b) mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine,
c) en az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmeye,
d) mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya,
e) sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanmaya,
f) mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılmaya,
çevrilebilir.
(2) suç tanımında hapis cezası ile adlî para cezasının seçenek olarak öngörüldüğü hâllerde, hapis cezasına hükmedilmişse; bu ceza artık adlî para cezasına çevrilmez.
(3) daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek yaptırımlardan birine çevrilir.
(4) taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların varlığı hâlinde, birinci fıkranın (a) bendine göre adlî para cezasına çevrilebilir. ancak, bu hüküm, bilinçli taksir hâlinde uygulanmaz.
(5) uygulamada asıl mahkûmiyet, bu madde hükümlerine göre çevrilen adlî para cezası veya tedbirdir.
(6) hüküm kesinleştikten sonra cumhuriyet savcılığınca yapılan tebligata rağmen otuz gün içinde seçenek yaptırımın gereklerinin yerine getirilmesine başlanmaması veya başlanıp da devam edilmemesi hâlinde, hükmü veren mahkeme kısa süreli hapis cezasının tamamen veya kısmen infazına karar verir ve bu karar derhâl infaz edilir. bu durumda, beşinci fıkra hükmü uygulanmaz.
(7) hükmedilen seçenek tedbirin hükümlünün elinde olmayan nedenlerle yerine getirilememesi durumunda, hükmü veren mahkemece tedbir değiştirilir.
hapis cezasının ertelenmesi
madde 51. - (1) i̇şlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. ancak, erteleme kararının verilebilmesi için kişinin;
a) daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,
b) suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması,
gerekir.
(2) cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. koşulun yerine getirilmesi hâlinde, hâkim kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhâl salıverilir.
(3) cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz.
(4) denetim süresi içinde;
a) bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim progrdıbına devam etmesine,
b) bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
c) onsekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine,
mahkemece karar verilebilir.
(5) mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek hâkime verir.
(6) mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.
(7) hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hâkimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi hâlinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.
(8) denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi hâlli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır.
adlî para cezası
madde 52. - (1) adlî para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hâllerde yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından devlet hazinesine ödenmesinden ibarettir.
(2) en az yirmi ve en fazla yüz türk lirası olan bir gün karşılığı adlî para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsî hâlleri göz önünde bulundurularak takdir edilir.
(3) kararda, adlî para cezasının belirlenmesinde esas alınan tam gün sayısı ile bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ayrı ayrı gösterilir.
(4) hâkim, ekonomik ve şahsî hâllerini göz önünde bulundurarak, kişiye adlî para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler hâlinde ödenmesine de karar verebilir. taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi hâlinde geri kalan kısmın tamdıbının tahsil edileceği ve ödenmeyen adlî para cezasının hapse çevrileceği belirtili

i̇ki̇nci̇ bölüm
güvenlik tedbirleri

belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma
madde 53. - (1) kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak;
a) sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, türkiye büyük millet meclisi üyeliğinden veya devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tâbi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
b) seçme ve seçilme ehliyetinden ve diğer siyasî hakları kullanmaktan,
c) velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
d) vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasî parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
e) bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tâbi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten,
yoksun bırakılır.
(2) kişi, işlemiş bulunduğu suç dolayısıyla mahkûm olduğu hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaz.
(3) mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanmaz. mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen hükümlü hakkında birinci fıkranın (e) bendinde söz konusu edilen hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar verilebilir.
(4) kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
(5) birinci fıkrada sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla sadece adlî para cezasına mahkûmiyet hâlinde, hükümde belirtilen gün sayısının yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. hükmün kesinleşmesiyle icraya konan yasaklama ile ilgili süre, adlî para cezasının tamamen infazından itibaren işlemeye başlar.
(6) belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet hâlinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar.
eşya müsaderesi
madde 54. - (1) i̇yiniyetli üçüncü kişilere ait olmamak koşuluyla, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyanın müsaderesine hükmolunur. suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşya, kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlâk açısından tehlikeli olması durumunda müsadere edilir.
(2) birinci fıkra kapsdıbına giren eşyanın, ortadan kaldırılması, elden çıkarılması, tüketilmesi veya müsaderesinin başka bir surette imkânsız kılınması hâlinde; bu eşyanın değeri kadar para tutarının müsaderesine karar verilir.
(3) suçta kullanılan eşyanın müsadere edilmesinin işlenen suça nazaran daha ağır sonuçlar doğuracağı ve bu nedenle hakkaniyete aykırı olacağı anlaşıldığında, müsaderesine hükmedilmeyebilir.
(4) üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya, müsadere edilir.
(5) bir şeyin sadece bazı kısımlarının müsaderesi gerektiğinde, tümüne zarar verilmeksizin bu kısmı ayırmak olanaklı ise, sadece bu kısmın müsaderesine karar verilir.
(6) birden fazla kişinin paydaş olduğu eşya ile ilgili olarak, sadece suça iştirak eden kişinin payının müsaderesine hükmolunur.
kazanç müsaderesi
madde 55. - (1) suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddî menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların müsaderesine karar verilir. bu fıkra hükmüne göre müsadere kararı verilebilmesi için maddî menfaatin suçun mağduruna iade edilememesi gerekir.
(2) müsadere konusu eşya veya maddî menfaatlere elkonulamadığı veya bunların merciine teslim edilmediği hâllerde, bunların karşılığını oluşturan değerlerin müsaderesine hükmedilir.
çocuklara özgü güvenlik tedbirleri
madde 56. - (1) çocuklara özgü güvenlik tedbirlerinin neler olduğu ve ne suretle uygulanacakları ilgili kanunda gösterilir.
akıl hastalarına özgü güvenlik tedbir

madde 57. - (1) fiili işlediği sırada akıl hastası olan kişi hakkında, koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirine hükmedilir. hakkında güvenlik tedbirine hükmedilen akıl hastaları, yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alınırlar.
(2) hakkında güvenlik tedbirine hükmedilmiş olan akıl hastası, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca düzenlenen raporda toplum açısından tehlikeliliğinin ortadan kalktığının veya önemli ölçüde azaldığının belirtilmesi üzerine mahkeme veya hâkim kararıyla serbest bırakılabilir.
(3) sağlık kurulu raporunda, akıl hastalığının ve işlenen fiilin niteliğine göre, güvenlik bakımından kişinin tıbbî kontrol ve takibinin gerekip gerekmediği, gerekiyor ise, bunun süre ve aralıkları belirtilir.
(4) tıbbî kontrol ve takip, raporda gösterilen süre ve aralıklarla, cumhuriyet savcılığınca bu kişilerin teknik donanımı ve yetkili uzmanı olan sağlık kuruluşuna gönderilmeleri ile sağlanır.
(5) tıbbî kontrol ve takipte, kişinin akıl hastalığı itibarıyla toplum açısından tehlikeliliğinin arttığı anlaşıldığında, hazırlanan rapora dayanılarak, yeniden koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirine hükmedilir. bu durumda, bir ve devamı fıkralarda belirlenen işlemler tekrarlanır.
(6) i̇şlediği fiille ilgili olarak hastalığı yüzünden davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişi hakkında birinci ve ikinci fıkra hükümlerine göre yerleştirildiği yüksek güvenlikli sağlık kuruluşunda düzenlenen kurul raporu üzerine, mahkûm olduğu hapis cezası, süresi aynı kalmak koşuluyla, kısmen veya tamamen, mahkeme kararıyla akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak da uygulanabilir.
(7) suç işleyen alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlısı kişilerin, güvenlik tedbiri olarak, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılarına özgü sağlık kuruluşunda tedavi altına alınmasına karar verilir. bu kişilerin tedavisi, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılığından kurtulmalarına kadar devam eder. bu kişiler, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca bu yönde düzenlenecek rapor üzerine mahkeme veya hâkim kararıyla serbest bırakılabilir.
suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular
madde 58. - (1) önceden işlenen suçtan dolayı verilen hüküm kesinleştikten sonra yeni bir suçun işlenmesi hâlinde, tekerrür hükümleri uygulanır. bunun için cezanın infaz edilmiş olması gerekmez.
(2) tekerrür hükümleri, önceden işlenen suçtan dolayı;
a) beş yıldan fazla süreyle hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, bu cezanın infaz edildiği tarihten itibaren beş yıl,
b) beş yıl veya daha az süreli hapis ya da adlî para cezasına mahkûmiyet hâlinde, bu cezanın infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl,
geçtikten sonra işlenen suçlar dolayısıyla uygulanmaz.
(3) tekerrür hâlinde, sonraki suça ilişkin kanun maddesinde seçimlik olarak hapis cezası ile adlî para cezası öngörülmüşse, hapis cezasına hükmolunur.
(4) kasıtlı suçlarla taksirli suçlar ve sırf askerî suçlarla diğer suçlar arasında tekerrür hükümleri uygulanmaz. kasten öldürme, kasten yaralama, yağma, dolandırıcılık, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti ile parada veya kıymetli damgada sahtecilik suçları hariç olmak üzere; yabancı ülke mahkemelerinden verilen hükümler tekerrüre esas olmaz.
(5) fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişilerin işlediği suçlar dolayısıyla tekerrür hükümleri uygulanmaz.
(6) tekerrür hâlinde hükmolunan ceza, mükerrirlere özgü infaz rejimine göre çektirilir. ayrıca, mükerrir hakkında cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbiri uygulanır.
(7) mahkûmiyet kararında, hükümlü hakkında mükerrirlere özgü infaz rejiminin ve cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbirinin uygulanacağı belirtilir.
(8) mükerrirlerin mahkûm olduğu cezanın infazı ile denetimli serbestlik tedbirinin uygulanması, kanunda gösterilen şekilde yapılır.
(9) mükerrirlere özgü infaz rejiminin ve cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbirinin, itiyadi suçlu, suçu meslek edinen kişi veya örgüt mensubu suçlu hakkında da uygulanmasına hükmedilir.
sınır dışı edilme
madde 59. - (1) i̇şlediği suç nedeniyle iki yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancının, cezasının infazından sonra derhâl sınır dışı edilmesine de hükmolunur.
tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri
madde 60. - (1) bir kamu kurumunun verdiği izne dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle ve bu iznin verdiği yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına işlenen kasıtlı suçlardan mahkûmiyet hâlinde, iznin iptaline karar verilir.
(2) müsadere hükümleri, yararına işlenen suçlarda özel hukuk tüzel kişileri hakkında da uygulanır.
(3) yukarıdaki fıkralar hükümlerinin uygulanmasının işlenen fiile nazaran daha ağır sonuçlar ortaya çıkarabileceği durumlarda, hâkim bu tedbirlere hükmetmeyebilir.
(4) bu madde hükümleri kanunun ayrıca belirttiği hâllerde uygulanı

cezanın belirlenmesi ve bireyselleştirilmesi

cezanın belirlenmesi
madde 61. - (1) hâkim, somut olayda;
a) suçun işleniş biçimini,
b) suçun işlenmesinde kullanılan araçları,
c) suçun işlendiği zaman ve yeri,
d) suçun konusunun önem ve değerini,
e) meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığını,
f) failin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığını,
g) failin güttüğü amaç ve saiki,
göz önünde bulundurarak, işlenen suçun kanunî tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında temel cezayı belirler.
(2) suçun olası kastla ya da bilinçli taksirle işlenmesi nedeniyle indirim veya artırım, birinci fıkra hükmüne göre belirlenen ceza üzerinden yapılır.
(3) birinci fıkrada belirtilen hususların suçun unsurunu oluşturduğu hâllerde, bunlar temel cezanın belirlenmesinde ayrıca göz önünde bulundurulmaz.
(4) bir suçun temel şekline nazaran daha ağır veya daha az cezayı gerektiren birden fazla nitelikli hâllerin gerçekleşmesi durumunda; temel cezada önce artırma sonra indirme yapılır.
(5) yukarıdaki fıkralara göre belirlenen ceza üzerinden sırasıyla teşebbüs, iştirak, zincirleme suç, haksız tahrik, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı ve cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsî sebeplere ilişkin hükümler ile takdiri indirim nedenleri uygulanarak sonuç ceza belirlenir.
(6) hapis cezasının süresi gün, ay ve yıl hesabıyla belirlenir. bir gün, yirmidört saat; bir ay, otuz gündür. yıl, resmî takvime göre hesap edilir. hapis cezası için bir günün, adlî para cezası için bir türk lirasının artakalanı hesaba katılmaz ve bu cezalar infaz edilmez.
(7) kanunda açıkça yazılmış olmadıkça cezalar ne artırılabilir, ne eksiltilebilir, ne de değiştirilebilir.
takdiri indirim nedenleri
madde 62. - (1) fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı hâlinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmibeş yıl hapis cezası verilir. diğer cezaların beşte birine kadarı indirilir.
(2) takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar göz önünde bulundurulabilir. takdiri indirim nedenleri kararda gösterilir.
mahsup
madde 63. - (1) hüküm kesinleşmeden önce gerçekleşen ve şahsî hürriyeti sınırlama sonucunu doğuran bütün hâller nedeniyle geçirilmiş süreler, hükmolunan hapis cezasından indirilir. adlî para cezasına hükmedilmesi durumunda, bir gün yüz türk lirası sayılmak üzere, bu cezadan indirim yapılır.