Bir cemiyeti ve bir şahısı karşılaştırmak çok saçmadır. II. Abdülhamid'in Maarif Reformu ve Tanzimatçılığı ülke için çok önemli işlerdir. Nitekim memurların emeklilik sistemi ve noterlik müesseseleri de Sultan Abdülhamid Han'ın eseridir. ittihatçılara bakarsak Meşrutiyet rejimini uygulayarak Cumhuriyetin temelini atmışlardır. Milli bir burjuvazi yaratmak amaçlı 9 senede 236 milli şirket açmışlardır. Cemiyete mensup en önemli kişilerden biri olan Enver Paşa Başkumandan Vekili ve Harbiye Nazırı olduktan sonra orduyu ıslah etmesi ve gençleştirmesi gayet tabii takdire şayandır. Ve o ordu Çanakkale'de, Kut-ül Amare'de, Sarıkamış'ın ön safhası olan Hasankale Savaşları'nda, Enver Paşa'nın talimatıyla Ali ihsan Sabis Paşa'ya komutası verilen 10. Kolordu Rusları Kazvin ve Hemedan'da yenmiştir. Yani her insanın veya unsurun veya bir topluluğun farklı farklı meziyetleri vardır. Sultan Hamid de böyle ittihatçılar da böyle. Sevabıyla günahıyla bizim tarihimiz. Önemli olan her ikisini de benimsemek ve saygı göstermektir. Gelelim sadete ittihatçılar islamcılıktan ziyade 8 Ekim 1912'de patlak veren Balkan Harbi'ne kadar Osmanlıcı bir tavır takındı. Bu savaştan sonra ise Türkçü bir politika yerini esas aldı. Enver Paşa ise bugün Türk-islam sentezi dediğimiz fikriyatı kendisine benimsemiştir. ittihatçıları öğrenmek istiyorsan Feroz Ahmad, Sina Akşin ve Şerif Mardin'in kitaplarını okuyabilirsin.