okuyun

Ornitorenk veya platipus veya Türkçedeki yaygın adıyla gagalı memeliOrnithorhynchus anatinus 3960 cm boylarında Doğu Avustralya ve Tazmanyaya özgü bir yarıdeniz memelisidirOrnitorenkler doğum yapmak yerine yumurtlayan memeliler olan tek deliklilerin hâlâ var olan beş tanesinden biridir Diğer dördü ekidneler Ornithorhynchidae familyasının ve Ornithorhynchus cinsinin yaşayan tek temsilcisidir Buna rağmen bazıları Ornithorhynchus cinsine de ait olan fosil akrabaları bulunmuştur Yumurtlayan ördek gagalı kunduz kuyruklu erkeklerinin arka ayağında zehirli bir mahmuzu olan bu memeli keşfedildiği zaman doğabilimcileri çok şaşırmıştır Ornitorenklerin eşşizliği onu Avustralyanın kanguru ve koala ile beraber en belirgin sembollerinden biri yapar Avustralya 20 sentinin arkasında resmi yer alır Taksonomi ve kelime kökeni Ornitorenk Avrupalılar tarafından keşfedildiği zaman Kaptan John Hunter tarafından ingiltereye bir post gönderildi ingiliz bilim adamları bu garip fiziksel özellikleri görünce bunun bir aldatmaca olduğunu sandılar 1799 yılında Naturalist Miscellany dergisinde hayvanın ilk tanıtımını yapan George Shaw gerçekliği hakkında şüphe duyulmamasının imkânsız olduğunu belirtti Robert Knox ise Asyalı bir hayvan doldurucusunun işi olduğuna inanıyordu Bir ördek gagasının kunduz benzeri bir hayvanın vücuduna dikildiği sanılıyordu Hatta Shaw kurumuş deriyi dikiş var mı diye makasla kontrol etmişti Ornitorenkin 1863 yılı renkli baskısı Platypus genel adı Latincedir Yunanca πλατύς platys düz ve πους pous ayak kelimelerinden türetilmiştir Bu isim Shaw ilk tanımlamayı yaptığında Linnaean taksonomisi ismi olarak verilmişti Fakat aynı ismin daha önce ağaçlarda yaşayan bir böcek cinsine verildiği ortaya çıktı Bağımsız olarak Johann Blumenbach tarafından örnek kendisine Sir Joseph Banks tarafından verilmişti 1800 yılında Ornithorhynchus paradoxus olarak tanımlandı ikili adlandırma ile ilgili öncelik kuralları izlenerek daha sonra resmi olarak Ornithorhynchus anatinus olarak tanındı Ornithorhynchus anatinus bilimsel adı Yunanca kuş burnu ορνιθόρυγχος ve Latince ördek gibi anatinus anlamlarına gelen kelimelerden türetilmiştirTürkçedeki Ornitorenkin Fransızca LOrnithorynqueten geldiği sanılmaktadır ingilizcede platypus olarak geçmektedir ilk ingiliz yerleşimciler ona su köstebeği ördek gaga ve ördek köstebeği gibi çeşitli isimler taktılar ingilizcede sadece tek bir platypus türü olmasına rağmen ördek gagalı tanımı sık sık platypusun önüne getirilir Ornitorenk Aborjinler tarafından Mallangong Tambreet veya Boonaburra olarak bilinmektedirFiziksel özellikleriOrnitorenkin vücut sıcaklığı Eutheria plasentalılarplacentalia sınıfındaki diğer memelilerde olduğu gibi 38 °C yerine 31 °C32 °C arasındadır Bunun ne kadarının monotremlerin bir özelliği olduğu ne kadarının ise sert koşullar altında yaşayan türün uyum sağlaması sonucu olduğu belirgin değildir Ornitorenkin vücudu ile geniş ve düz kuyruğu yalıtılmış havayı hapsederek hayvanı sıcak tutan bir kürk ile kaplıdır Tazmanya şeytanı gibi ornitorenk de kuyruğunu yağ depolomakta kullanır Alışılmış bir memelidense ördeğe benzeyen geniş gagası ve perdeli ayakları vardır Burnu kuşların gagasında olduğu gibi yukarı ve aşağı parçaları ayrılarak ağzını ortaya çıkaracak bir şekilde açılmaz Ornitorenkin gagası alt tarafında açıklık olan bir duyu organıdır Ağırlığı 700 g ile 24 kg arasında değişir Dişisi erkeğe göre daha ufaktır Erkekler ortalama 50 cm dişiler ise 46 cm boyundadır Kuyruk uzunluğu erkeklerde 1015 cm dişilerde ise 813 cm arasındadır Ortalamalar bölgelere göre değişir ama iklimin etkisi saptanamamıştır Modern ornitorenk yavruları memelilerin en büyük özelliklerinden biri olan üç uçlu azıdişlerine sahiptir Bunları üreme yuvasını terketmeden ya da terkettikten hemen sonra kaybederler erişkinlerde bunların yerinde ağır keratinize pedler vardır Ornitorenkin çenesi diğer memelilerden farklıdır ve çene kasları diğer memelilerde olduğundan farklı çalışırOrta kulakta sesi ileten küçük kemikler ve memeliöncesi diğer sinapsidlerdeki gibi çenenin yanında değil tüm gerçek memelilerde olduğu gibi kafatasının içindedir Ornitorenk omuz çevresinde bir ara köprücükkemiği dahil olmak üzere diğer memelilerde olmayan kemiklere sahiptir Vücudunun altında değil yanında olan bacakları ile sürüngenlere benzeyen bir yürüyüş biçimi vardır Ornitorenk hızla dalmasını ve dengesini sağlayan kuyruğu ile kendini yönlendirirZehirleri Erkek ornitorenkin zehirli mahmuzu Erkek ornitorenkin arka ayak bileklerinde defensin benzeri proteinlerden oluşan bir zehir karışımına sahip mahmuzlar vardır Zehir insan için öldürücü olmamasına rağmen kurbanı etkisiz kılacak kadar büyük acılar verir Kısa zamanda yaranın etrafında ödem oluşur ve zamanla tüm uzuva yayılır Tarihsel vakalara ve anekdotlara göre acı kısa zamanda günlerce hatta haftalarca sürebilecek bir hiperalgesiaen:hyperalgesiaya dönüşür Zehir küçük hayvanlar için öldürücü olabilir Zehir sadece erkek ornitorenklerin bacaklarında böbrek benzeri salgı bezleri tarafından üretilir kısa bir boru ile mahmuzlarına bağlıdır ve topuk kemiğindeki mahmuz tarafından ava aktarılır Dayanılmaz acı vermesi dışında zehrin tam olarak nasıl işlediği hâlâ bilinmemektedir buna rağmen sinir uçlarını etkilediği yönünde deliller vardır Bilinen ağrı kesicilerden hiçbiri bu zehrin oluşturduğu acıyı azaltmakta etkili değildir Zehrin diğer memeli olmayan hayvanlardakinden farklı bir işlevi vardır sonuçları ölümcül olmasa da kurbanı önemli ölçüde etkisiz hale getirir Üretimi en çok üreme mevsiminde olduğu için silah olarak kullanıldığı yönünde teoriler vardır Elektrik algılamaMonotremler memeliler arasında elektrik algılama duyusuna sahip tek canlıdır Avlarını kısmen vücutlarının yarattığı elektriği algılayarak bulurlar